مصاحبه اختصاصی مازند پایش با طالبعلی پورشریعه، مدیرکلینیک مددکاری اجتماعی باران ساری
طالبعلی پورشریعه؛ امیدوارم شهرداری ساری در زمینه صدور مجوزها و پایان‌کار نهادها و معابر و.... طبق قانون جامع حمایت از معلولین عمل کند و با متخلفین برخورد نماید.
مازندپایش: 1- معرفی مدیرکلینیک باران ساری، برنامه‌ها و اهداف این مؤسسه:
طالبعلی پورشریعه مدیرمسئول کلینیک مددکاری اجتماعی باران ساری، دارای مدرک کارشناسی‌ارشد روانشناسی بالینی و دانشجوی مقطع دکتری تخصصی روانشناسی هستم. درحال‌حاضر به عنوان آموزگار کودکانِ با نیازهای ویژه در آموزش و پرورش و همچنین مسئول مرکز ساماندهی کودکان خیابانی مازندران و از سال 1391 به عنوان مشاور مدیرکل بهزیستی در امور معلولین در خدمت این قشر بزرگ و دوست‌داشتنی هستم. کلینیک باران از سال 1392 با هدف خدمت به مردم در زمینه مددکاری و روانشناختی با رویکرد کاهش آسیب‌های اجتماعی در شهرستان ساری و با نظارت بهزیستی مازندران شروع به کار نموده است. اهداف و برنامه‌های این کلینیک با بکارگیری نیروهای متخصص با اولویت جامعه هدف بهزیستی و رویکرد حمایتی، آموزشی و مشاوره‌ای بوده است. تیم متخصص و همکاران دلسوز با حمایت سازمان بهزیستی سبب شد در راه خدمت به محرومین و مظلومین جامعه قدم‌های موثری برداریم. درحال‌حاضر به حدود 500 مددجو و توانخواه تحت پوشش بهزیستی، خدمات مددکاری و روانشناختی و حمایتی ارائه می‌دهیم و همچنین با نهادهای مرتبط مانند دادگستری، نیروی‌انتظامی، آموزش‌و‌پرورش، کمیته امداد و... ارتباط کاری داشته و همکاری لازم را در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی داریم و پذیرای عموم مردم نیز می‌باشیم. همچنین طرح ومسئولیت مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در مازندران به کلینیک مددکاری اجتماعی باران واگذار گردیده است.
2- ضرورت تسهیل شرایط زندگی و ارائه خدمات در محیط شهری به جانبازان و معلولین را تشریح فرمایید؟
انسان موجودی است اجتماعی و قطعاً ارتباط نیاز اولیه همه انسان‌هاست. این مسأله سالم و معلول نمی‌شناسد و ما انسان‌ها در احساسات و عواطف و حق زندگی برابر هستیم، در سال‌های اخیر اصطلاح مناسبسازی فضاهای شهری برای افراد دارای معلولیت را زیاد شنیده یا می‌شنویم. اما این نوع مناسبسازی به چه معنی است؟ در تعریف این اصطلاح آمده: مناسبسازی محیط برای افراد دارای معلولیت، اصلاح محیط و تدارک تجهیزات مورد نیاز این افراد است به گونه‌ای که افراد دارای معلولیت قادر باشند آزادانه و بدون احساس خطر از محیط پیرامون خود، اعم از اماکن عمومی، معابر و محیط شهری استفاده کرده و از تسهیلات و خدمات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی بهره‌مند شوند. هدف کلی از مناسبسازی محیط شهری دستیابی افراد دارای معلولیت به استقلال نسبی و به عبارتی تساوی فرصت‌ها، عدالت اجتماعی و پیوستن تمامی این افراد به جامعه و ایجاد اجتماعی بدون مانع است.
رفع موانع برای افراد دارای معلولیت نتایج درخور اهمیت فراوانی را نظیر حضور در اجتماع و فعالیت‌های اجتماعی، کسب مهارت‌های مختلف، کاهش اثرات معلولیت، خودشکوفایی، استقلال فردی و… برای این افراد در پی خواهد داشت. اما این‌که این تعاریف در کشور یا شهر ما تا چه اندازه مصداق دارد یا بدان اهمیت داده می‌شود، سوالی است که سعی می‌شود بدان پاسخ داده شود.
لازم است بدانیم مناسبسازی فضای شهری فقط مختص افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی نیست و حتی افراد نابینا و ناشنوا و افراد کم توان ذهنی نیز باید با علایم مخصوص در خیابان‌ها راهنمایی شوند. این مسأله طیف وسیعی از افراد جامعه نظیر سالمندان، کودکان و زنان باردار، افرادی که اضافه وزن دارند و به طور کلی تمامی افراد کم توان یا ناتوان را در بر می‌گیرد که در این‌جا به طور سنتی برای همه این افراد، از اصطلاح "افراد دارای معلولیت" استفاده می‌شود، در واقع مناسبسازی مختص (افراد با نیازهای ویژه) می‌باشد.
یکسان‌سازی فرصت‌ها فرآیندی است که طی آن سیستم‌های عمومی جامعه از جمله حمل و نقل، خدمات بهداشتی و اجتماعی، فرصت‌های آموزشی و اشتغال و برخورداری از امکانات رفاهی، فرهنگی و اجتماعی برای تمامی افراد قابل دستیابی و استفاده می‌شود. بدین ترتیب می‌توان گفت که با حذف و رفع موانع، امکان دستیابی این افراد به کیفیتی از زندگی که معادل و برابر با دیگران باشد، مقدور می‌شود؛ به عنوان مثال طراحی صحیح پیاده‌روها می‌تواند تأثیر بسزایی بر افزایش کاربری، ایمنی و دسترسی عابران پیاده، به خصوص افراد کم‌توان و ناتوان، داشته باشد. از جمله معیارهایی که در طراحی صحیح پیاده‌روهای ویژه افراد کم‌توان یا ناتوان باید بدان توجه کرد، می‌توان به مواردی نظیر برخورداری پیاده‌رو از شیب مناسب، هم‌سطح و هموار بودن، لغزنده نبودن، عرض کافی و کف‌سازی مناسب پیاده رو و… اشاره کرد چرا که اگر پیاده‌رو هم‌سطح و هموار نباشد، چرخ‌های‌های وسایلی چون ویلچر، کالسکه بچه و زنبیل خریدی که جزو وسایل کمکی افراد کم‌توان یا سالمند یا باردار به حساب می‌آیند، به درستی نمی‌چرخد.
3- درحال‌حاضر وضعیت طراحی فضای شهری در شهرستان ساری برای استفاده جانبازان، معلولین و کم‌توانان جسمی چگونه می باشد؟
در شهرستان ساری اقدامات بسیار خوبی انجام شده و یا در حال انجام است. مدیران شهری مصوبات نسبتاً مطلوبی در این زمینه داشته‌اند و شهردار محترم ساری نیز بارها تأکید داشتند تا در معابر و مبلمان شهری اقدامات استانداردی صورت گیرد و می‌توان به جرأت گفت شهرداری ساری در استان مازندران در این زمینه پیشرو بوده و با بهزیستی همکاری خوبی داشته است. اما تا رسیدن به حداقل استانداردهای اولیه برای مناسبسازی فاصله بسیاری داریم و می‌بایست همکاری نهادهای مطالبه‌گر و اجرایی بیشتر شود، قطعاً نقش شهرداری در این زمینه بسیار پررنگ است.
4- با توجه به آیین‌نامه اجرایی ماده 2 و 4 قانون حمایت از حقوق معلولین، میزان همکاری شهرداری در استاندارد سازی فضای شهری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در شهرداری خواست بیشتری نسبت به سال‌های قبل وجود دارد. برای مثال در ساخت بوستان‌ها و پارک‌های ساخته شده در محلات ساری توجه نسبتاً مطلوبی به مسأله تردد افراد با نیازهای ویژه شده است. امیدوارم شهرداری ساری در زمینه صدور مجوزها و پایان‌کار نهادها و معابر و.... طبق قانون جامع حمایت از معلولین عمل کند و با متخلفین برخورد نماید. اگر نظارت و هشدار لازم به صورت یک دغدغه در همگان وجود داشته باشد قطعاً زودتر به هدف خواهیم رسید.
5- درحال‌حاضر میزان و نقش دستگاه‌های اجرایی استان را با در نظر گرفتن مقررات مناسبسازی محیط شهری در پروژه‌های عمرانی جهت استفاده معلولین و کم‌توانان جسمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا برنامه‌ها و الزامات مشخصی در این زمینه وجود دارد؟
قطعاً یک خواست جمعی و عمومی لازم است تا انقلابی در زمینه مناسبسازی شهری اتفاق بیفتد. درحال‌حاضر کمیته‌های مناسبسازی در استانداری و فرمانداری‌ها با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف تشکیل شده و مصوبات و پیگیری‌های خوبی صورت گرفته است که لازم اما کافی نیست. پیشنهاد می‌کنم با حضور جناب آقای حسین‌زادگان به عنوان معاونت سیاسی امنیتی استانداری مازندران و سابقه حضور ایشان در سازمان بهزیستی حق مطالبه‌گری این سازمان حمایتی را پررنگ‌تر نموده و پیگیری روند مناسبسازی شهری و حتی روستایی را بیشتر از قبل به رسمیت شناخته و سازمان بهزیستی نیز با کمک انجمن‌ها وافراد فعال در زمینه حمایت از معلولین و نمایندگان آن‌ها به طور مستمر این امر مهم را پیگیری نمایند تا به احقاق حداقل حقوق معلولین برسیم.
6- با توجه به لزوم تأمین منابع مالی لازم برای دستگاه‌های اجرایی، بانک‌ها، مراکز خدمات درمانی و شهرداری‌ها آیا امکان اصلاح فضای شهری درحال‌حاضر وجود دارد؟ و روند اصلاح محیط شهری درحال‌حاضر چگونه است؟
در ساخت بناها و معابر جدید با کمی دقت و با هزینه‌ای اندک می‌توان به استانداردهای لازم رسید. اما در بافت‌های فرسوده و قدیمی می‌بایست با مشورت و نظارت متخصصین امر و نظارت سازمان بهزیستی به حداقل استاندارد لازم رسید. البته اگر دغدغه‌ای در این زمینه وجود داشته باشد قطعاً بودجه لازم تأمین خواهد شد و با نظارت و دقت بیشتر در بودجه‌های عمرانی می‌توان ردیف جداگانه‌ای برای این امور در نظر گرفت. اما روند اصلاحی به طورکلی وضعیت خوبی ندارد. البته از نهادها و سازمان‌هایی که روند اصلاحی را آغاز نموده‌اند تشکر فراوان دارم. در مجموع تخصیص بودجه برای این امور هم لازم بوده و کار چندان مشکلی نمی‌باشد.
7- سخن پایانی و موارد مطرح نشده را بیان فرمایید.
با توجه به رشد تصادفات و حوادث در ایران و نیز افزایش سن جمعیت کشور در سی سال آینده مناسبسازی از دغدغه‌های اصلی برنامه‌ریزان و مسئولان خواهد بود. پیش از شروع بحران سالمندی که به سراغ همه خواهد آمد هشدار می‌دهم تا با پیش‌بینی لازم، زمینه زندگی و ارتباط اجتماعی و شهری بهتر را فراهم نماییم. امروزه در تمامی کشورهای پیشرفته دنیا در کنار تصویب قوانین حمایتی، مجازات‌هایی نیز برای بی‌توجهی به این قوانین پیش‌بینی شده است؛ به عنوان مثال در کشور آمریکا چنان‌چه فردِ دارای معلولیتی نتواند از یک ساختمان عمومی استفاده کند، مسئولان آن ساختمان اولاً ملزم به مناسبسازی آن ساختمان و ثانیاً مجبور به پرداخت جریمه‌های سنگین به آن شخص خواهند بود. از این رو به نظر می‌رسد، تا زمانی که احقاق حقوق افراد دارای معلولیت از طریق نهادهای قضایی نهادینه نشود، عزم راسخی در راستای مناسبسازی فضاها و اماکن شهری به وجود نخواهد آمد. از سوی دیگر لازم است که تصمیم‌گیری برای دسترس‌پذیری و مناسبسازی فضاهای شهری با حضور و مشارکت معلولان، شهروندان و مسئولان حوزه‌های شهرسازی و معماری صورت گیرد تا بتوان شرایطی مناسب برای تردد و استفاده تمامی شهروندان به خصوص افراد کم‌توان نظیر زنان باردار، کودکان و سالمندان ایجاد کرد. سازمان بهزیستی، وزارت کشور، وزارت راه و ترابری و صدا و سیما از جمله سازمان‌هایی هستند که می‌توانند بیشترین سهم را در خصوص مناسبسازی فضای شهری و به ویژه فرهنگ‌سازی در این زمینه ایفا کنند تا ضرورت این موضوع هم از طرف جامعه و هم از سوی مسئولان بیش از پیش احساس شود.
به یاد داشته باشیم که عدم دسترسی مناسب افراد دارای معلولیت در استفاده از فضاها و اماکن عمومی و نداشتن فرصت برابر این افراد در بهره جستن از این امکانات، باعث حذف خود به خود آنان از چرخه اقتصاد، کار و فعالیت‌های اجتماعی می‌شود.
در پایان از مدیرکل معزز بهزیستی استان جناب آقای دکتر آرام بخاطر زحمات بسیار زیاد و همچنین گروه محترم پایگاه خبری تحلیلی مازندپایش که امکان این گفت‌وگوی صمیمانه را فراهم آوردند کمال تشکر را دارم.
